Via Egnatia: de oude hoofdweg

Door de strategische ligging aan de Thermaïsche Golf en aan de klassieke hoofdweg Via Egnatia, groeide Thessaloníki  al onder de Romeinen uit tot de hoofdstad van Macedonië. Als poort naar de Balkan ontwikkelde Thessaloníki zich vervolgens tot een kruispunt van culturen. De apostel Paulus gebruikte de stad in het jaar 50 en zes jaar later als springplank voor de verspreiding van het christendom over de rest van de wereld. Dat gebeurde onder andere in de negende eeuw door ene Constantijn, die voor zijn dood de geestelijkennaam Cyrillus aannam. Vanuit Thessalonikí voorzag hij heel Oost-Europa van het Cyrillische alfabet dat nog steeds in Rusland en buurlanden wordt gebruikt.

 

Uit de Byzantijnse tijd dateren de meeste kerken en de imposante stadsmuren, die goeddeels nog fier overeind staan. Tot in de Tweede Wereldoorlog herbergde Thessaloníki ook een grote joodse gemeenschap, het voortreffelijke Joods Museum herinnert daaraan. Kemal Mustafa Atatürk, de stichter van modern Turkije, zag in 1881 in de toen nog Ottomaanse stad het levenslicht. Zijn vermoedelijke geboortehuis in de Apóstolou Pávloustraat Αποστόλου Παύλου in de bovenstad kan worden bezocht na aanmelding bij het naastgelegen Turkse consulaat.

 

Tegenwoordig is de stad weer hartstikke Grieks. In 1912 sloot Thessaloníki zich weer aan bij Griekenland. Bij de grote uitruil van bevolkingsgroepen zo’n 90 jaar geleden, vertrokken de moslims uit de stad naar Turkije en kwamen er een kwart miljoen Grieks-orthodoxen voor terug, hoofdzakelijk uit Oost-Thracië en Constantinopel (Istanbul). Om het overschot aan immigrantenfamilies te kunnen herbergen, werd er even buiten de oude stadsmuren een nieuwe wijk uit de grond gestampt, Saránta Ekklisiés Σαράντα Εκκλησιές, oftewel Veertig Kerken. Inmiddels wonen in de fors uitgedijde stadsagglomeratie meer dan 800.000 mensen, onder wie zo’n 95.000 studenten uit binnen- en buitenland, die de stad een jeugdige, urban atmosfeer geven. Over het algemeen voelen de Thessalonicenzen een gezonde rivaliteit met de Atheners, zoals Barcelonezen met Madrilenen, Rotterdammers met Amsterdammers en Antwerpenaren met Brusselaars.

 

Beroemd is het lommerrijke Thessaloníki om zijn overblijfselen uit de Romeinse en Byzantijnse perioden. Zo is hier de Via Egnatia, de rode draad in dit hoofdstuk over Noord-Griekenland, onlangs blootgelegd, als een van de zeldzame plekken op het oorspronkelijke traject van circa 1120 kilometer. Dat gebeurde bij de aanleg van het broodnodige metronetwerk, waarvan de hoofdlijn downtown komt te liggen, uitgerekend onder de hedendaagse hoofdstraat Egnatía Εγνατία. De rijkdom waarop de gravers stuitten, verhevigden het debat over de aanleg en leidde tot enorme vertragingen om een legertje van 300 archeologen de gelegenheid te geven te redden wat er geconserveerd moet worden. Als je vandaag de dag door het hekwerk naar beneden tuurt in het gapende gat waarin over een paar jaar het metrostation Venizélou Βενιζέλου te vinden is, dan kijk je eigenlijk meer dan 2000 jaar terug, zo op de Romeinse Via Egnatia. Het is vermoedelijk daarna door tektonische activiteit zo diep onder het hedendaagse straatniveau bedolven geraakt.

Via Egnatia: de oude hoofdweg in beeld