De ‘schat’ van Chios is de Nea Moni, het Nieuwe Klooster, dat op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat. Vooral de mozaïeken, met veel goud, zijn letterlijk en figuurlijk schitterend. Heel bijzonder zijn de twintig mastiekdorpen in het zuiden, zo genoemd vanwege de harswinning die hier al in de middeleeuwen is begonnen.
Onherbergzame rotsmassieven, vruchtbare valleien en vlakten, paradijselijke stranden en vooral in het voorjaar een bloemenpracht met cyclamen, gladiolen, irissen en orchideeën, om er maar een paar te noemen. Dat zijn de gevarieerde natuurlijke kenmerken van Chíos Χίος, een eiland dat gelukkig nog niet wordt overlopen.
Dé attractie van Chíos is de Néa Moní Νέα Μονή, het Nieuwe Klooster, dat op de Werelderfgoedlijst van de Unesco staat, samen met de kloosters van Dáphni en Osíos Loukás op het Griekse vasteland (zie de hoofdstukken over centraal Griekenland en Athene en omgeving). De Néa Moní staat op het middelpunt van Chíos, een kilometer of zeven ten westen van Chíos-Stad. Het werd in 1042 gesticht door de Byzantijnse keizer Constantijn IX op een plek waar kluizenaars een icoon van Maria zouden hebben gevonden. De architectuur en pracht en praal van het interieur zijn typerend voor de Byzantijnse renaissance in de elfde eeuw. Vooral de mozaïeken, met veel goud, zijn letterlijk en figuurlijk schitterend.
Uniek zijn de twintig mastichochória in het zuiden van Chíos, de mastiekdorpen, zo genoemd vanwege de harswinning die hier al in de middeleeuwen is begonnen. De dorpen zijn gesticht door kolonisten uit Genua, zo ver mogelijk landinwaarts, om hun rijkdommen te beschermen tegen plunderingen door piraten. Versterkingen met torens moesten bescherming bieden. De altijdgroene mastiekstruiken worden een tot drie meter hoog en scheiden een aromahars af uit inkepingen in de bast. In vroeger tijden werd de hars vooral gebruikt als grondstof voor verf en bij de productie van cosmetica en geneesmiddelen, tegen hoest en maagpijn bijvoorbeeld. Tegenwoordig produceert Chíos jaarlijks ongeveer 300 ton mastiekhars, die wordt verwerkt in kauwgom, likeur en tandpasta.
Er is een bijzonder verhaal verbonden aan de mastiekdorpen. In 1822 werden 30.000 eilandbewoners afgeslacht bij de herovering van Chíos door de Ottomaanse sultan op opstandelingen in de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog. De hoofdstad en 40 dorpen werden geplunderd, nog eens tienduizenden Chíoten werden tot slavernij gedwongen. Het drama opende in Europa de ogen voor de wreedheden van de Ottomanen. Aangenomen wordt dat de bloedige herovering van Chíos het gevolg was van... kauwgomverslaving. De haremvrouwen van de sultan in Constantinopel waren zo verslingerd aan het kauwen van mastiekhars, dat Chíos koste wat het kost bij het Ottomaanse Rijk zou moeten blijven. Om diezelfde reden werden de mastichochória gespaard.
De leukste harsdorpen zijn Pyrgí Πυργί, Mestá Μεστά en Olýmbi Ολύμποι. Pyrgí is beroemd om zijn felgekleurde geometrische façademotieven, de xystrá, uniek in Griekenland. Mestá is het best bewaard gebleven, met de originele hoektorens nog fier overeind. Het ommuurde Olýmbi is een middeleeuws monument. De toren Kato Porta is de enige ingang.
Werkelijk uniek is een verblijf in Argentikon Luxury Suites***** in Chíos-Stad, gevestigd in een Genuaanse villa uit de zestiende eeuw! De accommodatie is lid van de Greek Historic Hotels en behoort tot de wereldtop.
